Stanisław Lem (1921-2006) na szlakach fantastyki naukowej. Wystawa w 10. rocznicę śmierci
Powiatowa Biblioteka Publiczna w Białobrzegach zorganizowała wystawę o życiu i twórczości Stanisława Lema, w 10. rocznicę śmierci pisarza. Wystawa obejmuje: kalendarium, rysunki autora „Bajek robotów”, opowiadania, powieści, filozoficzne traktaty oraz książki o o jego pisarstwie autorstwa: Ewy Balcerzak, Marka Oramusa i Tomasza Fiałkowskiego. Całość uzupełniona obrazkami przestrzeni kosmicznych, statków, planet, czyli światów, w których rozgrywa się akcja wielu jego utworów.
Wystawa jest czynna w godzinach otwarcia biblioteki, od 30.03. do 29.04.2016 r.
Stanisław Lem przyszedł na świat w 1921 roku we Lwowie w rodzinie lekarskiej. Początkowo uczył się w Gimnazjum im. K. Szajnochy we Lwowie, maturę zdał w 1939 roku. Nie od razu zdecydował się na rozwijanie talentu literackiego. Zamierzał zostać lekarzem, co w latach drugiej wojny światowej było utrudnione. Jednak podjął studia na Uniwersytecie Medycznym we Lwowie a po repatriacji ze Lwowa do Krakowa kontynuował je na Uniwersytecie Jagiellońskim.
W celu uniknięcia pracy w charakterze lekarza wojskowego nie przystąpił do ostatnich egzaminów, uzyskując jedynie absolutorium.
Jego pierwsza powieść "Człowiek z Marsa" drukowana była w odcinkach w „Nowym Świecie Przygód” w 1946 r. Tę datę uznaje się za jego debiut literacki. Potem kolejno powstają: "Astronauci", "Obłok Magellana", "Dzienniki Gwiazdowe", "Eden", "Powrót z gwiazd", "Solaris".
W latach 60-tych podejmuje współpracę z rosyjskim czasopismem „Litieraturnaja Gazieta”, a w latach 70-tych z australijskim czasopismem „Science Fiction Commentary”, gdzie publikuje swoje opowiadania i pierwsze filozoficzne traktaty. Powstają: „Bajki robotów”, „Cyberiada”, „ Opowieści o pilocie Pirxie”, „Kongres futurologiczny”, „Rozprawy i szkice”.
W latach 80-tych i 90-tych krystalizuje się jego postawa filozoficzna, czego efektem jest cykl felietonów publikowanych początkowo w „Tygodniku Powszechnym” a później wydanych w formie książki „Świat według Lema”. W 1992 roku jego imieniem zostaje nazwana planetoida nr 3836. Dokonuje tego Międzynarodowa Unia Astronomiczna jako wyraz uznania jego zasług jako futurologa i znawcy Kosmosu. Jest znany na całym świecie, otrzymuje nagrody literackie w Polsce i za granicą oraz tytuły doktora honoris causa Uniwersytetu Opolskiego, Lwowskiego Państwowego Uniwersytetu Medycznego, Uniwersytetu Jagiellońskiego.
W 2000 roku powstaje tom „Przekładaniec”, w którym znalazły się wszystkie scenariusze widowisk telewizyjnych, słuchowisk radiowych oraz filmów i niepublikowane dotąd utwory.
Ostatni tom niepublikowanych listów ukazuje się w roku 2002. Po długotrwałej chorobie pisarz umiera w 2006 roku w Krakowie.
Książki Stanisława Lema zostały przetłumaczone na 41 języków w łącznym nakładzie 30. milionów egzemplarzy. Świadczy to o niezwykłej popularności autora i jego myśli filozoficznej jako futurologa o szerokich zainteresowaniach naukowych. Jego dorobek literacki jest niezwykle bogaty pod względem gatunkowym. Obejmuje: wiersze, opowiadania fantastyczno-naukowe, detektywistyczne, powieści, eseje, felietony, słuchowiska, listy, dramaty oraz recenzje.
Twórczość tę można traktować jako literacką próbę uporządkowania świata w możliwie najogólniejszym sensie filozoficznym oraz przedstawienia perspektyw naszego życia na Ziemi w przyszłości. Wytrawnego odbiorcę zainteresuje także język i styl pisarza, pełen barokowych i modernistycznych naleciałości, niekiedy typowo naukowy, pełen filozoficznych pojęć, terminów.
Zwraca uwagę także kreacja niebanalnych bohaterów, często stawianych przed trudnymi wyborami moralnymi. Tematyka jego utworów to przede wszystkim: podróże kosmiczne i kontakty człowieka z istotami pozaziemskimi, cywilizacyjne trendy rozwojowe, rola przypadku w obrazie rzeczywistości, antyutopijne wizje społeczeństwa i krytyka totalitaryzmów, sztuczna inteligencja i jej rola i oddziaływanie na człowieka, specyfika odkrycia naukowego i filozofia nauki.
Bohaterowie Lema tworzą galerię ciekawych postaci. Są tu podróżnicy, piloci statków kosmicznych, szaleni naukowcy, astronauci, konstruktorzy, matematycy, nawigatorzy. Prawie wszystkich łączy ogromna chęć poznawania przestrzeni kosmicznych, nieznanych, niezbadanych światów. Czasami groteskowi, śmieszni innym razem konsekwentni, uparcie dążący do celu, wchodzący w konflikty z maszynami, walczący z nimi lub podejmujący próbę zaprzyjaźnienia się z nimi.
Niezwykła plastyczność opisów przestrzeni, wyrazistość charakterów głównych bohaterów skłaniała niejednokrotnie filmowców do prób przeniesienia tych dzieł na duży ekran. Nie wszystkie były udane i nie wszystkie podobały się autorowi, lecz do dzisiaj są świadectwem funkcjonowania myśli filozoficznej autora „Solaris” w skomercjalizowanym świecie. Do najbardziej znanych adaptacji należą: wymieniona już „Solaris” w reżyserii Andrieja Tarkowskiego i „Szpital Przemienienia” Edwarda Żebrowskiego.
Lema nie przekonała do filmowych kreacji nawet najnowsza wersja „Solaris” w reżyserii Stevena Soderbergha. W pełni zaaprobował jedynie „Przekładaniec” w reżyserii Andrzeja Wajdy z Bogumiłem Kobielą w roli głównej. Do sfilmowanych i przenoszonych do radia i telewizji utworów pisarza należą także „Dzienniki gwiazdowe” (niemiecki serial telewizyjny z 2007 roku :”Ijon Tichy-gwiezdny podróżnik”).
Reasumując twórczość Lema można określić jako humanistyczną wizję świata, tłumaczoną w sposób naukowy, konkretny i precyzyjny. Prawie zawsze człowiek wygrywa pojedynek z maszyną, jej ekspansją na codzienne życie. Jako istoty rozumne, czujące i inteligentne zawsze mamy wybór między dobrem a złem i posiadamy nieocenioną samoświadomość.
